Wierzenia starożytnych

Religia od zawsze była nieodłącznym elementem życia społeczeństwa. Dawała poczucie bezpieczeństwa, ujmowała normy społeczne, według których powinno się postępować oraz była narzędziem w rękach władców, którzy chcieli utrzymać ład i porządek w swoim państwie. Stawała się często jedynym wytłumaczeniem, kim jest człowiek, jak żyć i co czeka nas po śmierci. Do dzisiaj religia jako jedyna tłumaczy coś, czego rozum nie jest w stanie pojąć.
W starożytności wiara stała często na pierwszym miejscu, dotykając każdego aspektu życia ludzkiego.




     Starożytna Grecja, uznawana za kolebkę cywilizacji w 750 r. p. n. e. spisała swoje mity (mytos - rzeczy nieprawdziwe). Nie jest wiadomo czy uczyniło to wielu ludzi, czy jedna osoba - Homer. Zastanawiano się przede wszystkim, jak powstał świat i skąd wzięli się ludzie. Pojawiły się tutaj dwie teorie na ten temat. Pierwsza, o połączeniu Okeanosa (olbrzymiej rzeki) oraz Tetys (pierwszej matki) związkiem małżeńskim, z czego powstać mieli bogowie, była mniej popularna. Większą sławą cieszyła się teoria zawarta w "Teogonii" Hezjoda. Twierdził on, że na początku był Chaos, nie pojmowany jako brak porządku, a pustkę. Z Chaosu wyłaniali się poszczególni bogowie, a wraz z nimi powstawał świat.

Zeus

Najpopularniejszymi bogami był Zeus, najwyższy bóg, który decydował o losach ludzkich, miał dwa naczynia - dobra i zła, które napełniał wraz ze swoją wolą w duszach ludzkich, Afrodyta, bogini seksu i miłości, Artemida, nieujarzmiona dziewica, Apollo, organizator świata, cywilizacji, "bóg z dystansu", ponieważ nie stykał się z ludźmi bezpośrednio oraz Atena, która wyszła w pełnej zbroi w głowy Zeusa po jego zetknięciu się z tytanką Metis. Była ona patronką pokoju, mądrości, miasta Ateny. Tylko bogowie greccy wśród wszystkich religii ulegli całkowitej antropomorfizacji.
Kiedy bogowie zasiedlili się na Olimpie, powstała ludzkość. Pierwszego człowieka stworzył Promoteusz. Według Hezjoda kolejne rasy ludzi tworzył Zeus. Pierwsza była złota rasa - prowadziła rajskie życie, zniknęła jednak bez wytłumaczenia. Znajduje się tu często podobieństwo z chrześcijańskim Edenem, jednakże w Księdze Rodzaju znajdujemy proste wytłumaczenie wypędzenia ludzi z raju - Ewa zjadła zakazane jabłko. Religia grecka natomiast nie znajduje na to wytłumaczenia. Druga była srebrna rasa - rasa wiecznych dzieci, które na chwile dojrzewały, aby męczyć się z okropną starością, po której zapadały się pod ziemię. Nie czcili oni bogów. Następnie powstała rasa brązowa, która sama zgładziła się w wyniku długoletnich wojen, Nareszcie powstała rasa żelazowa, która żyje do dziś.
Wszystkie te mity dotyczyły tylko i wyłącznie mężczyzn, jednakże w mitologii pojawia się kobieta w postaci kary - Pandory, której puszka zawierała wszystkie nieszczęścia, a otworzenie jej sprowadziło na ziemię plagi i śmierć.
Przed bóstwami Grecy czcili siły przyrody, zwierzęta, kamienie, bogom nadawano cechy zwierzęce, dopiero później wykształcił się antropomorfizm. Początkowo składali ofiary z ludzi, następnie zastąpiono je krwawą ofiarą ze zwierząt. Ofiarowywali swym bogom również wino zmieszane z wodą, ubrania, uzbrojenie czy kosztowności.

Hades

Grecy nie mieli sprecyzowanych poglądów na temat tego, co dzieje się z człowiekiem po śmierci. Wierzyli, że tylko niematerialna cząstka człowieka (psyche) istnieje dalej po śmierci. Podziemie, według nich, otaczały trzy rzeki - Styks, Acheront oraz Kokytos. Dusze doprowadzał do Hadesu Hermes, na drugi brzeg Acherontu docierały przy pomocy boskiego przewodnika (Charona), dla niego wkładano zmarłemu pieniążek do ust, przy wejściu do Hadesu czekał Cerber, dusza piła wodę ze źródła Zapomnienia, żeby zapomnieć o swoim ziemskim życiu. Źli zostali skierowywani do Tartatu a dobrzy na Pola Elizejskie.

W mitologii odnajdujemy wieczny konflikt ojciec-syn. Odnajdujemy walkę Uranosa z Kronosem i Kronosa z Zeusem. Dzieje się tak, ponieważ mitologia często odnajdowała odzwierciedlenie w życiu zwykłych ludzi. W starożytnej Grecji syn mógł przejąć majątek ojca dopiero po jego śmierci, stąd liczne spory rodzinne i ów watek w religii greckiej.
Kult bogów w Grecji był silnie związany z życiem społeczno-politycznym, niemalże każda cznność poprzedzona była obrządami składania ofiary bogom. Jeśli ktoś odmawiał wzięcia udziału w obrzędach, polegał karze śmierci. Nie wykształciła się grupa pośrednicząca między bóstwem, a ludźmi. Kult religijny obejmował: składanie ofiar, procesje, publiczne śpiewanie hymnów, różnorodne konkursy i igrzyska.
         W przeciwieństwie do Greków, Egipcjanie mocno skupiali się na życiu pozagrobowym. Wierzono, że człowiek składa się z trzech elementów - z ciała, z ba (duszy) oraz ka (niematerialnego odbicia ciała albo ducha opiekuńczego. Zmarły według nich potrzebował tego samego, co żywy, nawet pożywienia. Po śmierci człowieka dusza odłączona od ciała narażona była na śmierć. Dlatego za pomocą magicznych obrzędów trzeba ją było pochwycić i na nowo złączyć z ciałem. Śmierć nie była końcem istnienia, a jedynie jego przemianą, życie po mogło być szczęśliwsze niż ziemskie. Po śmierci każda dusza stawała przed sądem Ozyrysa.

Charakterystyczną cechą chowania zwłok była mumifikacja, która składała się z kilku etapów - nieboszczykowi wyciągano mózg za pomocą metalowego haka, metalowym nożem wyjmowano wnętrzności z jamy brzusznej, chowano je do oddzielnych waz, zwłoki gruntownie myto, ciało poddawano nasoleniu przez okres jednego miesiąca, ciało poddawano suszeniu przez okres 70 dni. Na wypadek zapadnięcia się ciała, wypełniano go gliną, piaskiem, żywicą lub trocinami. Na zmarłego władcę czekał bóg słońca Re, dusze poddanych przechodziły do krainy cieni. Podział ten wynika z tego, że monarchę uważano za boga, wierzono, że władca jest synem z ciała każdego z bóstw lokalnych, przy czym głównym bogiem, z którym utożsamiał się monarcha był Horus.
Starożytny Egipt również słynął z politeizmu, wielu bogów, jak Bastet, Bes, Amon, Chrum, Izyda czy Re i Set, wpływało na życie codzienne mieszkańców tego państwa. Przestawiano ich jako ludzi z głowami zwierząt, kota, barana, czy pawiana. Z czasem i tutaj obraz bogów ulegał antropomorfizacji.


        Religia Rzymian była bardzo podobna do kultu greckiego. Część bogów została zapożyczona od zdobytych państw. Zeus znalazł odpowiednik w rzymskim Jowiszu, Posejdon w Neptunie, a Ares w Marsie. Gdy Rzym znalazł się pod wpływem prądów hellenistycznych zaszły duże zmiany w życiu religijnym Rzymian, rozpowszechniły się astrologia i praktyki magiczne. Senat nadużywał praktyk wróżbiarskich do celów politycznych przyczynił się do obniżenia autorytetu kapłanów w społeczeństwie.

Proces mumifkacji 

W I w. p. n. e. słabło znaczenie religijne dawnych obrządków. Wiele osób, których patrycjuszowskie pochodzenie nakazywało wypełniać te obowiązki, nie wierzyło w ich skuteczność. Gruntowną reformę i odnowę starego systemu przeprowadził cesarz August, który sam został członkiem wszystkich grup kapłańskich. Wykorzystywał religię jako narzędzie do zabezpieczenia wewnętrznego porządku. Pomimo reform wprowadzonych przez Augusta, religia w imperium zaczęła coraz silniej koncentrować się wokół domu panującego i ostatecznie zaczęto wynosić zmarłych cesarzy do boskiego statusu. Za Konstantyna I Chrześcijaństwo uzyskało status religii oficjalnie uznawanej przez Rzym. Cesarz Teodozjusz Wielki zakazując pogańskich praktyk religijnych położył kres religii rzymskiej.

       Kształtowanie się myśli religijnej było długotrwałym procesem, na który wpływ miało wiele czynników, między innymi kultura, polityka, nawet położenie konkretnego państwa. Wszystkie z cywilizacji starożytnych czerpało z dorobku państw podbitych, poznanych, bądź położonych blisko siebie. Teorie na temat powstania świata bądź końca żywota ziemskiego człowieka nieco się różniły, jednakże nie były od siebie aż tak bardzo oddalone. Na początku był Chaos - wszystkie wierzenia sprowadzały się do tego, jednakże różna była koncepcja samego zjawiska chaosu, był on pustką, praoceanem, płynną konsystencją. Koniec człowieka na ziemi nigdy nie stawał się końcem jego istnienia, różniły się natomiast teorie na temat tego, co czeka go po śmierci. Grecy wierzyli w Tartar i Pola Elizejskie, Egipcjanie w krainę cieni. Każde zjawisko na ziemi miało w tych religiach swojego boga, patrona, do którego się zwracano, Nadawało to prozaicznym czynnością znaczenia boskiego. Różnił się też nieco sposób przedstawiano samych bogów, stawali się ludźmi nieśmiertelnymi, zwierzętami czy samymi niewidzialnymi siłami, których nie próbowano przedstawić w postaci materialnej.